گروه جامعه ایرنا – تغییر اقلیم به عنوان یکی از پدیده‌های نوظهور، امروز به یک چالش جهانی تبدیل شده و اثرات گسترده‌ای بر بخش‌های مختلف زندگی در سراسر دنیا گذاشته است. کشورهایی که تا پیش از این هرگز شاهد بارش برف نبودند، اکنون با این پدیده مواجه‌اند؛ مناطقی که تا به حال از سیل در امان بوده‌اند، حالا هر روز با سیلاب‌های جدید دست و پنجه نرم می‌کنند. مکان‌هایی که همواره به باران‌های مداوم، هوایی لطیف و فضایی سرسبز معروف بودند، اکنون چنان دچار خشکسالی شده‌اند که برای یک قطره باران بی‌تابی می‌کنند.
این تغییرات اقلیمی نه تنها بر محیط زیست، بلکه بر زندگی روزمره و معیشت مردم نیز تأثیرات عمیقی گذاشته است. بحران‌های آب و هوا، کاهش منابع آبی، و نابودی اکوسیستم‌ها از جمله پیامدهای ناگواری هستند که جامعه جهانی را به اقدامات فوری و مؤثر برای مقابله با تغییرات اقلیمی واداشته است.
وقوع سیلاب های شدید در چند سال اخیر در کشور خسارات جانی و مالی زیادی به همراه داشته است، بر اساس آمارهای اعلام شده از ابتدای دهه ۹۰ تاکنون بیش از ۳۰۰ سیلاب در سطح کشور رخ داده و بررسی‌ها نشان می‌دهد که عمده اینها به دلیل تخریب پوشش گیاهی در بالادست حوضه‌های آبخیز است، علاوه بر این، تغییر اقلیم عواقب بدتر دیگری هم به همراه دارد و آن مهاجرت است، آمارها نشان می دهد در مدت دو تا سه سال اخیر بیش از ۸۰۰ هزار نفر از استان‌های مرکزی و جنوبی کشور به دلیل تغییرات اقلیمی به استان‌های شمالی مهاجرت کردند که ادامه این روند می تواند تبعات اجتماعی و حتی امنیتی گسترده ای را به همراه داشته باشد.
علاوه بر این گونه های گیاهی و جانوری نیز از گزند تغییر اقلیم در امان نماندند به طوری که در بیش از یک دهه اخیر، ۵۰۰ گونه جانوری را در جهان به دلیل تغییر اقلیم از دست دادیم و نزدیک به ۶۰۰ گونه دیگر در معرض انقراض هستند، این عدد در ایران ۸۶ گونه است که باید فکری به حال این تعداد گونه در خطر انقراض بکنیم، به نظر می رسد در حوزه تغییر اقلیم در حال حرکت به سمت یک فروچاله هستیم و اگر سازگاری نداشته باشیم؛ قطعا آسیب جدی متوجه کشور خواهد شد.
مرداد ماه ۱۴۰۰ تعدادی از دانشمندان جهان اعلام کردند که تغییرات اقلیم در حال سرعت گرفتن است و اگر فکری برای این روند نشود مشکلات زیادی دامنگیر دنیا خواهد شد، یکی از آنها افزایش دما از ۱.۲ درجه به ۱.۵ تا ۲ درجه سانتگیراد در دهه پیش رو خواهد بود که اگر این اتفاق بیفتد روال زندگی کنونی در دنیا دستخوش تغییرات زیادی خواهد شد به حدی که شاید قحطی امان انسان ها را ببرد و فاجعه بزرگی رخ دهد و اگر روند افزایش دما به همین صورت ادامه یابد تا پایان قرن به ۳ درجه سانتیگراد می‌رسد یعنی ۲ برابر میزان فعلی که موجب بروز سیلاب‌ها و آتش سوزی‌های گسترده می‌شود.
بنابراین سازگار شدن با چنین شرایطی به ویژه برای کشورهایی مانند ایران که جزو مناطق بیابانی و نیمه بیابانی محسوب می شوند الزامی است، از این رو برای نخستین بار در برنامه هفتم توسعه کشور به صراحت به مساله تغییر اقلیم و لزوم سازگاری با آن تاکید شده و برای تهیه سند و اجرای آن، دستگاه ها مشخص شده اند و مقرر شد یک سال بعد از ابلاغ برنامه هفتم کارهای تهیه و تدوین سند آغاز شود که بنا به گفته رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست ، کارها شروع شده کارگروه ها تشکیل و جلسات به طور مداوم برگزار می شود.
داریوش گل علیزاده به خبرنگار محیط زیست ایرنا گفت: در اجرای بند ۱ ماده ۲۱ ابلاغی برنامه هفتم توسعه آمده است که سازمان حفاظت محیط زیست با همکاری نهادهای مرتبط اقدام به تهیه برنامه مدیریت تغییرات اقلیمی با هدف تقویت سازگاری، کاهش آسیب پذیری و توسعه اقتصاد سبز صنعت کم کربن کند و زمان تعیین شده برای انجام آنرا هم یک سال بعد از ابلاغ برنامه هفتم اعلام کردند.
وی اظهار داشت: بعد از آن کار از طریق پژوهشکده محیط زیست و توسعه پایدار که به عنوان هاب علمی تغییر اقلیم کشور انتخاب شده ، آغاز شد، بخش های لازم و مباحث علمی موضوع شناسایی و کمیته های مربوطه تشکیل شد و به صورت مستمر هم جلسات کارگروه های تغییر اقلیم برگزار می شود، پیشرفت خوبی داریم، چهارچوب های اولیه تهیه شده و امیدواریم بتوانیم در زمان تعیین شده طرح را نهایی و به تصویب برسانیم.
وی افزود: تغییر اقلیم بزرگترین و مهمترین چالش دنیا و کشور است که به این زودی ها قابل حل نیست مگر اینکه کشور با سیر برنامه مدون به عنوان سند بالادستی تمام فعالیت های خود را با تغییر اقلیم سازگار کند، باید میزان تاب آوری را بالا ببریم تا در اثر پیامدهای تغییر اقلیم خیلی متضرر نشویم، هر ساله به علت وقوع سیلاب ها، افزایش آتش سوزی جنگل ها و مراتع، تبخیر آب و از دست دادن منابع آب شیرین و هزاران فرصت دیگر که بر اثر تغییر اقلیم از دست می دهیم را می توان از طریق این برنامه مدیریت کرد، می توانیم با کمک آن خود را با شرایط سازگار کنیم تا میزان آسیب و خسارتی که به کشور وارد می شود به حداقل برسد.
رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست تصریح کرد: برای این کار هم بحث ظرفیت سازی و هم استفاده از فناوری های نوین و سازگار مطرح است، همچنین استفاده از ظرفیت های مالی نهادهای بین المللی هم از اهمیت زیادی برخوردار است که بتوانیم کشور را با شرایط تغییر اقلیم سازگار کنیم.
وی تاکید کرد: قطعا اگر این برنامه به خوبی تهیه شود و بر اساس شرایط کشور قابلیت اجرا داشته باشد، خسارات کمتری متوجه کشور خواهد شد، همچنین امنیت غذایی کشور کمتر تهدید می شود. وقوع سیلاب در کشور که یکی از پیامدهای تغییر اقلیم است موجب بالا رفتن فرسایش خاک شده به طوری که ۶ تا ۷ برابر میانگین دنیا فرسایش خاک داریم، این در حالیست که بیش از ۹۰ درصد غذای تولیدی جهان به خاک وابسته است و ما این خاک را به راحتی از دست می دهیم، اکنون کمتر رودخانه ای در پایین دست جاری است که آب زلال داشته باشد این نشان می دهد که در بالادست مدیریت سرزمین و منابع آبی دچار اشکال است و باید بر اساس این برنامه مدیریت شود.
گل علیزاده گفت: زمانی که این برنامه تهیه شود می تواند به عنوان سند بالادستی در تمام سطوح برنامه ریزی کشور مورد استفاده قرار گیرد تا به اهداف بلند مدتی که مد نظر است دست یابیم، در برنامه چشم انداز کشور، موضوع تغییر اقلیم باید خیلی پررنگ شود چون اگر به این موضوع توجه نداشته باشیم تمام مولفه های توسعه ای و اقتصادی کشور تحت تاثیر قرار خواهند گرفت. این اقدام بسیار خوبی بود که در مجلس و دولت انجام شد امیدواریم در تدوین، تصویب و اجرای سند تغییر اقلیم که برگرفته از بند ۸ سیاست های ابلاغی مقام معظم رهبری در حوزه محیط زیست است، موفق باشیم.
وی درباره زمان تهیه و تصویب برنامه تغییر اقلیم گفت: یک سال از زمان ابلاغ برنامه هفتم زمان داده شد تا این برنامه تهیه شود، البته برنامه بسیار مهم و سنگینی است، ما پیشنهاد دادیم که از سال سوم برنامه هفتم اجرا شود چون باید تمامی فعالیت ها در حوزه کشاورزی، راه و شهرسازی، آب و همه فعالیت ها را با این موضوع همسو کنیم، از این رو باید به جزییات آن بپردازیم، سناریوهای مختلفی باید داشته باشیم تا زودتر نهایی شود البته قطعا در دولت هم رفت و برگشت هایی خواهد داشت از این رو باید با سرعت بیشتری پیش برویم و از آنجا که حوزه های مختلفی را در بر می گیرد کار بسیار سنگینی است.
رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست تاکید کرد: در راستای این برنامه باید تهدیدات را به فرصت تبدیل کنیم مثلا اگر قرار است سیلابی اتفاق بیفتد باید آنرا به فرصت تبدیل کنیم تا هم خسارت کمتری ببینیم و هم از مواهب این بارش ها بهره مند شویم.
وی گفت: برای تهیه برنامه تغییر اقلیم در برنامه هفتم وزارتخانه های مسکن و شهرسازی، بهداشت درمان و آموزش پزشکی و سازمان حفاظت محیط زیست متولی تهیه این برنامه ذکر شدند اما به وزارت خانه جهاد کشاورزی اشاره ای نشده بود که به احتمال زیاد از قلم افتاده است، اما تمام دستگاه های ذیربط از جمله جهاد کشاورزی را هم دخیل کردیم تا در تهیه این برنامه نقش موثری داشته باشد، نماینده این وزارتخانه هم در جلسات حضور دارد و در تلاشیم که وارد فهرست شود.
گل علیزاده با اشاره به اینکه در این سند بخش هایی که از تغییر اقلیم آسیب بیشتری می بینند برجسته تر می شود تاکید کرد: تالاب ها و منابع سفره های آبی زیر زمینی به علت برداشت های بی رویه خشک و کم آب شده اند که به دنبال آن فرونشست زمین را داریم، همچنین کشاورزی، دامپروری، دامداری و زنبورداری هم از تغییر اقلیم آسیب می بینند، علاوه بر اینها زوال تنوع زیستی را هم داریم برای همین باید حتما برنامه ای داشته باشیم که این فعالیت ها را با شرایط سازگار کند، در واقع اگر قرار است فعالیتی انجام شود باید به پیامدهای تغییر اقلیم هم نگاهی داشته باشیم که مثلا اگر سیل آمد پایین دست زیاد آسیب نبیند، فرسایش خاک کمتری داشته باشیم، اگر شدت تابش خورشید برای وقوع آتش سوزی یک تهدید است آنرا به فرصتی برای تولید انرژی پاک تبدیل کنیم.
وی درباره نقش و قدرت سازمان حفاظت محیط زیست به عنوان نهاد نظارتی بر اجرای این برنامه گفت: سازمان محیط زیست در صورت مشاهده کم کاری و یا تخلف می تواند آنرا به نهادهای بالادستی گزارش دهد، هر سازمانی باید گزارش های میان دوره ای بدهند و طرح ها و پروژه هایی که برای تصویب می رود نباید مغایرتی با اهداف این برنامه داشته باشد، در واقع مجلس به ویژه دیوان محاسبات ناظر اصلی اجرای قانون برنامه هفتم هستند. البته در این راستا چهارچوب کاری و تیم ها مشخص شده است اما کار زمان‌بری است که امیدواریم با همکاری همه دستگاه ها هر چه زودتر انجام شود.
