پیشنهاد محرمانه دولت ترامپ به ایران برای حل بنبست هستهای، پس از آغاز حملات و ترورهای اسرائیل، بهطور مخفیانه ارسال شده و اکنون جزئیات آن برای نخستینبار فاش شده است. به گفته یک فرد مطلع، واشنگتن در اوج تنشها و همزمان با عملیات نظامی اسرائیل، تلاش نهایی دیپلماتیک خود را انجام داد تا از تشدید درگیری جلوگیری کند.
بر اساس اطلاعاتی که روزنامه واشنگتن پست به آن دست یافته، این پیشنهاد که پیشتر گزارش نشده بود، شرایطی بسیار سختگیرانه داشت. طبق این طرح، ایران باید حمایت خود از نیروهای نیابتی مانند حزبالله و حماس را پایان میداد و تأسیسات غنیسازی فردو و «هر تأسیسات فعال دیگر» با مراکزی جایگزین میشد که امکان غنیسازی اورانیوم در آنها وجود نداشته باشد. در مقابل، آمریکا متعهد میشد «تمام تحریمهای اعمالشده علیه ایران» را لغو کند. این پیشنهاد با تاریخ ۱۵ ژوئن تنظیم شده بود.
در ادامه گزارش آمده است که سناریوهای مختلف حمله به ایران از مدتها قبل میان آمریکا و اسرائیل بررسی شده بود. گزینهها از اقدام یکجانبه اسرائیل تا رهبری کامل عملیات توسط آمریکا متغیر بود. دونالد ترامپ (Donald Trump)، رئیسجمهور آمریکا، تمایل داشت ابتدا به دیپلماسی هستهای فرصت دهد، اما همزمان تبادل اطلاعات و برنامهریزی عملیاتی با اسرائیل ادامه داشت. به گفته یکی از منابع، منطق حاکم این بود که اگر مذاکرات شکست بخورد، طرفین کاملاً آماده اقدام نظامی باشند.
رهبران اسرائیل معتقد بودند دادن فرصت ظاهری به دیپلماسی برای افکار عمومی جهانی ضروری است، اما در عین حال نگران بودند که ترامپ برای رسیدن سریع به توافق، به یک توافق «بد» تن دهد. در اواسط آوریل، ترامپ به ایران ۶۰ روز فرصت داد تا به توافق برسد؛ مهلتی که ۱۲ ژوئن به پایان رسید. او در همان روز اعلام کرد حمله اسرائیل به ایران «میتواند بسیار محتمل باشد»، هرچند ترجیح خود را حلوفصل از مسیر مذاکره دانست.
با وجود برنامهریزی برای دور جدید مذاکرات در ۱۵ ژوئن، اسرائیل تصمیم خود برای حمله را گرفته بود و آمریکا نیز از این تصمیم آگاه بود. بنا بر این گزارش، اختلافات رسانهای میان واشنگتن و تلآویو تا حدی عامدانه برجسته شد تا فضا برای اجرای عملیات آماده بماند. حتی پس از آغاز حملات و ترورها، دولت ترامپ آخرین تلاش دیپلماتیک را انجام داد و از طریق دیپلماتهای قطری پیشنهاد خود را به تهران منتقل کرد؛ پیشنهادی که ایران از ماهیت «آخرین فرصت» بودن آن پیش از صدور فرمان اقدام نظامی آمریکا اطلاعی نداشت.
به گفته یک دیپلمات ارشد، ایران این پیشنهاد را رد کرد و در پی آن، ترامپ دستور حملات آمریکا را صادر کرد. مقامات آمریکا، اسرائیل و آژانس بینالمللی انرژی اتمی اعلام کردهاند که آسیب واردشده به برنامه هستهای ایران کامل نبوده، اما قابل توجه است و این برنامه را سالها به تأخیر انداخته است. مؤسسه علوم و امنیت بینالمللی نیز بر اساس تصاویر ماهوارهای، از خسارت گسترده به چندین سایت هستهای خبر داده است.
مقامات اسرائیلی میگویند سایت غنیسازی نطنز نابود شده، بخشهایی از مجتمع تحقیقاتی اصفهان تخریب شده و تأسیسات عمیق فردو بهشدت آسیب دیده است. رافائل ماریانو گروسی (Rafael Mariano Grossi)، رئیس آژانس بینالمللی انرژی اتمی، میزان خسارت را «بسیار قابل توجه» توصیف کرده و در عین حال گفته ایران همچنان حدود ۹۰۰ پوند اورانیوم غنیشده تا سطح ۶۰ درصد در اختیار دارد. او تأکید کرده بدون دسترسی فیزیکی بازرسان به سایتها، هر ارزیابی ناقص خواهد بود.
در همین حال، گزارشها حاکی از آن است که ایران پس از پایان جنگ ۱۲ روزه، ساختوساز در یک سایت زیرزمینی جدید در جنوب نطنز را افزایش داده و همزمان برای بازسازی توان موشکی خود تلاش میکند. ترامپ نیز هشدار داده است در صورت ازسرگیری غنیسازی در سطوح بالا، حملات دوباره انجام خواهد شد.
علی لاریجانی (Ali Larijani)، دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران، در گفتوگویی با برنامه Frontline تأکید کرده است: «برنامه هستهای ایران هرگز نمیتواند نابود شود، زیرا وقتی یک فناوری کشف شود، نمیتوان آن را از بین برد.» این اظهارات نشان میدهد که علیرغم خسارات سنگین، مناقشه هستهای ایران همچنان وارد مرحلهای تازه و پیچیده شده است.
