تعریق، سازوکار طبیعی بدن برای تنظیم دماست؛ اما وقتی عرق‌کردن از حد معمول فراتر می‌رود، می‌تواند نشانه اختلال یا عامل بیرونی باشد. در این گزارش، مهم‌ترین علل تعریق بیش‌ازحد، نشانه‌های هشدار و گزینه‌های کنترل مرور می‌شود.
تعریق چیست و چرا رخ می‌دهد؟
غدد عرق با افزایش دمای بدن یا در شرایط استرس فعال می‌شوند و با تبخیر، بدن را خنک می‌کنند. اصل تعریق حیاتی است، اما تعریق بیش‌ازحد می‌تواند به بررسی پزشکی نیاز داشته باشد.
تعریق بیش‌ازحد اولیه (Focal Hyperhidrosis)
- معمولاً علت مشخصی ندارد و از نوجوانی یا اوایل بزرگسالی آغاز می‌شود.
- بیشتر موضعی است: کف دست، زیر بغل، کف پا و صورت—even در حالت استراحت.
- راهکارها: ضدتعریق‌های قوی، تزریق بوتاکس، دارودرمانی و در موارد شدید جراحی عصب سمپاتیک.
تعریق بیش‌ازحد ثانویه؛ علامت یک مشکل زمینه‌ای
- اغلب سراسری است، در سنین بالاتر آغاز می‌شود و با علائمی مانند کاهش وزن، خستگی یا لرز همراه است.
- علل شایع:
- پرکاری تیروئید
- دیابت (به‌ویژه افت قند خون)
- عفونت‌ها (مانند سل، تب مالت، مالاریا)
- برخی سرطان‌ها (لنفوم، لوسمی)
- یائسگی و نوسان‌های هورمونی
نقش استرس و عوامل روانی
اضطراب، خجالت و فشارهای اجتماعی می‌توانند غدد عرق را تحریک کنند—به‌خصوص در صورت، کف دست و زیر بغل. تمرینات تنفسی و مدیتیشن، آموزش مهارت‌های مدیریت استرس و در صورت نیاز روان‌درمانی توصیه می‌شود.
رژیم غذایی و مواد محرک
- غذاهای تند و ادویه‌دار
- کافئین (قهوه، چای پررنگ، نوشابه‌های انرژی‌زا)
- الکل
- سیگار
حذف آزمایشی محرک‌های مشکوک و ارزیابی پاسخ بدن، می‌تواند کمک‌کننده باشد.
داروهایی که می‌توانند تعریق را افزایش دهند
داروهای ضدافسردگی، برخی داروهای فشار خون، ضدتب‌ها و مسکن‌ها و بعضی داروهای ضدسرطان ممکن است تعریق را به‌عنوان عارضه جانبی افزایش دهند. هرگونه تغییر دارویی فقط با نظر پزشک انجام شود.
عوامل محیطی و جسمانی
- گرما و رطوبت بالا
- پوشش نامناسب (الیاف مصنوعی یا تیره)
- فعالیت بدنی شدید و ناآشنایی با گرما
- اضافه‌وزن و چاقی
لباس نخی، تهویه مناسب و مدیریت وزن به کاهش تعریق کمک می‌کند.
کمبود ریزمغذی‌ها و اختلالات الکترولیتی
- کمبود منیزیم
- کمبود ویتامین‌های D و B۱۲
- به‌هم‌خوردگی الکترولیت‌ها (به‌ویژه در ورزشکاران یا افراد با تعریق زیاد)
انجام آزمایش خون و مصرف مکمل‌ها فقط تحت نظر پزشک توصیه می‌شود.
چه زمانی باید نگران شد؟
- شروع ناگهانی تعریق بدون سابقه
- همراهی با کاهش وزن، تب یا ضعف
- تعریق شبانه بدون فعالیت
- اختلال در کار و روابط اجتماعی
در این شرایط مراجعه به پزشک متخصص پوست یا داخلی ضروری است.
جمع‌بندی
تعریق زیاد همیشه بیماری نیست، اما وقتی کیفیت زندگی را مختل کند یا با علائم دیگر همراه شود، باید جدی گرفته شود. شناسایی الگو، کنترل محرک‌های روزمره و ارجاع پزشکی در صورت نیاز، مسیر منطقی برای مدیریت این مشکل است.
