گروه جامعه ایرنا– شهرها و روستاها از گذشته های دور مکانی برای اسکان انسان ها و مامنی با هدف احساس امنیت برای بشر بودند، تاریخچه شکل گیری روستا در ایران قدمتی طولانی به اندازه تاریخ دارد، برخی از صاحب نظران معتقدند که شکل گیری روستا در ایران به هزاره های قبل از میلاد بر می گردد، در این میان عده ای از جغرافی دانان بر این باورند که روستاهای اولیه از اسکان گروه های کم انسانی که پیش از آن به شیوه گردآوری و شکار امرار معاش می کردند، شکل گرفته است.
گفته می شود اولین روستاها در ایران حدود ۱۰ قرن قبل از میلاد در دامنه های زاگرس و نواحی شمال خوزستان تشکیل و با شکل گیری روستاها در مناطق دیگر ایران، تحولات اجتماعی، اقتصادی و معیشتی در آنها آغاز شد هر چند به علت نداشتن ارتباط با همدیگر این تحولات کند پیش می رفت اما به مرور توسعه یافتند و از شرایط ابتدایی خارج شدند، کم کم توسعه یافتند و شهرها شکل گرفت.
تاریخچه شهرنشینی در دنیا نشان می دهد که ایران دارای پیشینه طولانی در شهرنشینی است، با وجود اینکه قبل از ساسانیان، شهرنشینی با تشکیل حکومت مادها آغاز شد و در دوره سلوکیان، شهرهای خودفرمان و مستقل ظاهر شدند، با این حال بیشتر شهرهای دوره باستانی در زمان ساسانیان به وجود آمدند، حال که شهرها شکل گرفتند و به مرور جمعیت در آنها هم افزایش یافت بنابراین نیاز داشتند که مدیریت شوند اینگونه شد که شهرداری ها تشکیل شدند، تاریخچه شهرداری‌ها در ایران به دوران‌های گوناگونی بر می‌گردد که در طول زمان تحولات زیادی را تجربه کرده‌اند، از زمان‌های باستانی تا امروز، شهرداری‌ها نقش مهمی در زندگی شهری و مدیریت شهری ایران داشتند که البته با تغییرات زمانی، نقش و عملکرد آنها نیز تغییر کرده است.
یعنی وظایف شهرداری ها در دوران مختلف تعریف خاص خودش را داشت و اکنون که در دوره مدرن هستیم شرح وظایف آن تغییر کرده و به سازمان‌هایی با نقش گسترده‌تر در مدیریت شهری تبدیل شدند، البته در این رهگذر نباید روستاها را فراموش کنیم روستاهایی که قبل از شهرها به وجود آمدند هم نیاز به مدیریت جامعی داشتند از این رو در طول زمان تغییراتی در این روند ایجاد شد.
کارشناسان می گویند در ۱۰۰ سال اخیر و به طور متوسط هر ۲۵ سال یکبار مدیریت روستایی دستخوش تغییراتی بوده است ، تا سال ۱۳۴۲ حاکمان و کدخدایان مدیران روستاها بودند، بعد از آن در سال ۱۳۵۳ با تاسیس انجمن ده نیاز به فردی که حرف اول را بزند احساس شد و مدیریت روستایی آن دوره بر عهده شخصی به نام “دهبان” قرار گرفت، این روند ادامه داشت تا زمانی که شورای اسلامی روستا تاسیس شد و چون این شورا بیشتر نقش نظارتی و تصمیم سازی را بر عهده داشت می‌بایست یک نفر به عنوان تصمیم گیرنده نهایی انتخاب شود به همین دلیل در سال ۱۳۷۵ دوره جدیدی با عنوان “دهیاری” مطرح شد که حال باید فردی به نام دهیار مدیریت آن را برعهده می گرفت، سرانجام و در ۱۴ تیرماه سال ۱۳۷۷ قانون تاسیس دهیاری‌های خودکفا مصوب شد اما اولین دهیاری به طور رسمی در سال ۱۳۸۲ و در روستای آقا بابا، دهستان ایلات قاقازان شرقی بخش کوهین در شهرستان قزوین تاسیس شد.
با توسعه شهرها و روستاها و افزایش تعداد شهرداری ها و دهیاری ها حال این مجموعه ها نیز باید مدیریت می شدند که به این ترتیب سازمان دهیاری ها و شهرداری در زیرمجموعه وزارت کشور شکل گرفت که بر عملکرد شهرداری ها و روستا نظارت دارند، با توجه به اهمیت عملکرد این سازمان، شورای عالی انقلاب فرهنگی در سال ۱۳۹۱ روز ۱۴ تیر را که مصوبه ای مبنی بر نامگذاری این روز به نام شهرداری ها و دهیاری ها داشت؛ در تقویم ملی ایرانیان به عنوان روز شهرداری ها و دهیاری ها نامگذاری شد.
حال معاون وزیر و رئیس سازمان شهرداری ها و دهیاری های کشور با صدور پیامی ضمن تبریک فرا رسیدن ۱۴تیر، روز شهرداری و دهیاری را به شهرداران و دهیاران سراسر کشور گفت: ۱۴تیر، روز شهرداری و دهیاری را به شهرداران و دهیارانی که برای اداره مطلوب شهرها و روستاها و تقویت زیرساخت‌های شهری و روستایی و برای ارتقا سطح زندگی عموم هموطنان و ایجاد آسایش و رفاه عمومی، فعالیت می‌کنند، تبریک می گویم.
مهدی سلیمی افزود: شهرداری ها و دهیاری ها از مظاهر عمده اراده مردم در تعیین سرنوشت خود در جامعه هستند و به واسطه ارتباط مستمر و شبانه‌روزی که با عموم هموطنان دارند، از جایگاه خطیری در عرصه خدمتگزاری برخوردارند و می توانند با اتکا به ظرفیت‌های شهرها و روستاها و شناخت کافی از مقتضیات و مزایای آنها و آگاهی از انتظارات مردمی، زمینه را برای پیشرفت و عمران و آبادانی کشور و مشارکت عمومی در این مسیر و تأثیر آنها در ارتقا سرمایه اجتماعی و اعتماد مردمی فراهم کنند.
وی اظهار داشت: در این راستا از شهرداری‌ها و دهیاری‌ها انتظار می رود توجه مضاعفی به موضوعاتی مانند ارتقا هویت اسلامی- ایرانی شهرها و تلاش برای ترویج سبک زندگی اسلامی و ایرانی براساس سیاست‌های ابلاغی مقام معظم رهبری، مبنای عمل قرار گرفتن طرح‌های جامع و تفصیلی در برنامه‌های شهرداری‌ها و دهیاری‌ها به منظور جلوگیری از منفعت طلبی افراد خاص، اجرای صحیح و علمی پروژه‌های مدیریت پسماندهای شهری و روستایی با توجه به تاثیر آنها در کاهش آلودگی‌های زیست محیطی با هماهنگی مردم و دستگاه های ذی‌ربط، شناسایی نقاط و محلات پرخطر شهری و روستایی، مشارکت موثر در کاهش آسیب های اجتماعی، ارتقا برنامه‌های فرهنگی، هنری و اجتماعی و تقویت زیرساخت های گردشگری شهری و روستایی، برنامه‌ریزی برای خودکفایی شهرها و روستاها براساس ظرفیت ها و مزیت های نسبی رقابتی و متناسب با موقعیت شهرها و روستاها، ارتقا سطح ارائه خدمات به صورت الکترونیک و حرکت به سمت ایجاد شهرداری و دهیاری هوشمند، تعریف پیوست‌های محیط زیستی، فرهنگی و اطلاع رسانی برای اقدامات و برنامه‌ها شهرداری و دهیاری و پروژه های کلان مدیریت شهری و روستایی داشته باشند.
سلیمی ادامه داد: شهرداری ها و دهیاری ها با همدلی و هم‌افزایی مبتنی بر احصا نیازهای مستمر شهروندان و برنامه‌ریزی‌های مستمر و آینده‌پژوهی، رعایت قانون‌مداری و بهره‌گیری از همه ظرفیت‌های بالقوه و بالفعل شهر و روستا، رعایت عدالت‌محوری در خدمت‌رسانی، تلاش برای کاهش محرومیت‌ها و ورود به عرصه‌های جدید خدمت‌رسانی در اداره شهرها و روستاها، این قابلیت را دارند که زمینه پیشرفت، توسعه و آبادانی بیش از پیش شهرها و روستاها و رفاه عموم هموطنان و همچنین افزایش مشارکت مردمی در راستای بهبود امور و ارتقا نشاط و شادابی و امید جامعه را فراهم کنند.
وی گفت: امیدوارم با بهره‌گیری مناسب از توانمندی‌های شهرداری‌ها و دهیاری‌ها و همکاری و همفکری مستمر تمامی دست اندرکاران مرتبط با مدیریت شهری و روستایی در دولت، بخش خصوصی و شرکت های دانش بنیان با این ۲ نهاد و به کارگیری روش های کارآمد علمی و تجربیات موفق و در افق نگاه رهبر معظم انقلاب اسلامی شاهد پیشرفت همه جانبه شهرداری‌ها و دهیاری‌ها در گام دوم انقلاب اسلامی ایران و گسترش خدمات آنها به مردم و عمران و آبادانی شهرها و روستاهای کشور باشیم.
